365తెలుగు డాట్ కామ్ ఆన్ లైన్ న్యూస్, అక్టోబర్ 25,2025: నేటి బిజీ ప్రపంచంలో, సోషల్ మీడియా, వీడియో గేమ్‌లు వంటి ‘క్షణికానందాలు’ ఇచ్చే అంశాలకు ప్రజలు ఎక్కువగా బానిసలవుతు న్నారు.
ఈ తాత్కాలిక సంతోషాలకు కారణమయ్యే మెదడులోని ముఖ్య రసాయనమే ‘డోపమైన్’ (Dopamine).అయితే, ఈ డోపమైన్ వ్యసనం వల్ల క్రమశిక్షణ, ఏకాగ్రత, జీవితంలో ముఖ్యమైన లక్ష్యాల పట్ల ఆసక్తి తగ్గిపోతుంది.
ఈ సమస్యను అధిగమించేందుకు మానసిక ఆరోగ్య నిపుణులు సూచిస్తున్న సరికొత్త పద్ధతి ‘డోపమైన్ మెనూ’ (Dopamine Menu).’డోపమైన్ మెనూ’ అనేది ఒక ఆహార పదార్థాల జాబితా కాదు,
ఇది మీ మెదడుకు ఆరోగ్యాన్ని, దీర్ఘకాలిక సంతృప్తిని ఇచ్చే కార్యకలాపాల జాబితా! ఈ మెనూను సరిగ్గా అమలు చేయడం ద్వారా క్షణికానందాల వెంట పడకుండా, జీవితంలో నిజమైన సంతోషాన్ని, ఉత్సాహాన్ని తిరిగి పొందవచ్చు.
‘డోపమైన్ మెనూ’లోని ప్రధాన భాగాలు:’డోపమైన్ మెనూ’ను తయారు చేసుకునేటప్పుడు, మన మెదడును తక్షణ ప్రేరణలకు బానిస చేయకుండా, దీర్ఘకాలికంగా డోపమైన్‌ను సమతుల్యం చేసే పనులకు ప్రాధాన్యత ఇవ్వాలి.
దీనిలోని ముఖ్యమైన భాగాలు ఇవే..మెనూ భాగం (Activity Type)లక్ష్యం (Goal)డోపమైన్ సమతుల్యత ఎలా?
సంతోషాలు (Low-Dopamine Activities)ఏకాగ్రతను, అంతర్గత సంతృప్తిని పెంచడం. వీటిని చేసేటప్పుడు మెదడు తక్కువ డోపమైన్‌ను విడుదల చేస్తుంది. దీనివల్ల సాధారణ, కష్టమైన పనుల పట్ల కూడా మెదడుకు ఆసక్తి పెరుగుతుంది.
ఉదాహరణలు: పుస్తకాలు చదవడం, ప్రకృతిలో నడవడం, ధ్యానం చేయడం, పజిల్స్ పూర్తి చేయడం, స్నేహితులతో ముఖాముఖి మాట్లాడటం.
కదలిక, సాధన (Movement & Mastery)క్రమశిక్షణ, నైపుణ్యం పెంపొందించడం.లక్ష్యాలను చిన్న చిన్న భాగాలుగా విభజించి, వాటిని సాధించినప్పుడు మెదడు ఆరోగ్యకరమైన డోపమైన్ రివార్డ్‌ను విడుదల చేస్తుంది.
ఉదాహరణలు: వ్యాయామం, యోగా, కొత్త భాష నేర్చుకోవడం, సంగీత పరికరాన్ని వాయించడం, క్రీడల్లో శిక్షణ.
‘డిటాక్స్’ సమయం (Detox Time)మెదడుకు విశ్రాంతి ఇవ్వడం, వ్యసనం నుంచి దూరం.తక్షణ సంతోషాలు ఇచ్చే (ఉదా: సోషల్ మీడియా, వీడియో గేమ్‌లు, అతిగా తినడం) వాటికి కొంత సమయం పాటు పూర్తిగా దూరంగా ఉండాలి.
ఉదాహరణలు: వారంలో ఒక రోజు స్మార్ట్‌ఫోన్‌కు/ల్యాప్‌టాప్‌కు దూరంగా ఉండటం, నిర్దిష్ట సమయం తర్వాత టీవీ చూడకపోవడం.
ఆరోగ్యకరమైన ఇంధనం (Healthy Fuel)డోపమైన్ ఉత్పత్తికి అవసరమైన పోషకాలు అందించడం.డోపమైన్‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి అవసరమైన ‘టైరోసిన్’ (Tyrosine) వంటి అమైనో ఆమ్లాలు, ఇతర పోషకాలు ఉన్న ఆహారం తీసుకోవడం.
ఉదాహరణలు: గుడ్లు, పాలు, పెరుగు, నట్స్ (బాదం, వాల్‌నట్స్), తక్కువ కొవ్వు ఉన్న మాంసం.
మన ఆరోగ్యంపై ప్రభావం:’డోపమైన్ మెనూ’ను అనుసరించడం ద్వారా మన మానసిక ఆరోగ్యం మెరుగుపడుతుంది.
తాత్కాలిక ప్రేరణలకు బానిస కాకుండా, ముఖ్యమైన పనులపై దృష్టి సారించడం నేర్చుకుంటే, అది దీర్ఘకాలికంగా ఒత్తిడిని తగ్గిస్తుంది, ఏకాగ్రతను పెంచుతుంది, తద్వారా నిద్రలేమి, ఆందోళన వంటి సమస్యల నుంచి ఉపశమనం లభిస్తుంది.
మీ ‘డోపమైన్ మెనూ’ను మీ వ్యక్తిగత ఆసక్తులు, లక్ష్యాలకు అనుగుణంగా మీరే తయారు చేసుకోవాలి. జీవితంలో చిన్న చిన్న విజయాలను కూడా గుర్తించి, మిమ్మల్ని మీరు అభినందించుకోవడం ద్వారా ఆరోగ్యకరమైన డోపమైన్ వ్యవస్థను ప్రోత్సహించుకోవచ్చు.